Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Haklar, topluluk zarfında insanoğluın harbiden kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Haklar, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene etkilemek, maşerî hayatın gerçekleşmesini tedariklemek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin içinsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, nasıl sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk zarfında insanoğluın biçimci ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte hukuk, âdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-âdem, âdem-natür ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Haklar, insanlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan temalerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini tedariklemek için konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın hepsidür. Henüz münteşir bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş maşerî yaşlakin düzenidir. Haklar Lafız Fehvaı Haklar kelimesi Arabi “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazı” kelimesinin çoğşanlı “beddua’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na bakılırsa hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk anlamında da kullanılır. Uran Fehvaı Haklar dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Mukannen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi zarfında gerçek olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Haklar, kişiler ile ülke yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Haklar, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun temellıca zir dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Haklar kuralları âdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla dublör nitelikteki cemi durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Haklar düzlükında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Haklar düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve para cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, fırka metres; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kabil değiştirilmiş hukuk dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasi temaleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş maşerî bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik zarfında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun tatbik amacını, maşerî gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile topluluk zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun binasından kaynaklanan ihtiyaçlarını içinlamaya çaldatmaışır. Haklar bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni hayatın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanoğlunun doğal binasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına elverişli geçmek zorundadır. Haklar önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile vabestedır; konuşu gereksinimlara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Hak Haklar bu fonksiyonu ile muayyen bir organizasyon altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet anlamında zatî bir özelliği deyimler. Isim her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni dayamak yolunda ruzuşeb ve bileğmedarımaişetmez bir çaba gösterir. İşte bu biçimci ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk kavramı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk düzlükında hukuki kıymetiharbiye olarak laf konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideaziz kurallar cemiü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve tutmak durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Haklar bir topluluk düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu mevcut düzeni gözetmek, gerekse onu bileğmedarımaişettirmeyi meşrulaştırmak midein her bugün adalete temelvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta içinmıza oturmuş hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk anlamında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut hukuk düzenlerinin namına elverişli olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve negatif içinlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar zarfında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşlakin uyacak, hem bile bu maşerî hayatın amerikan barış zarfında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.